İyot

İnsan vücudu için dışarıdan alınması gerekir. 

Alınmadığında vücut tarafından da üretilemediği için hastalık hali ortaya çıkar. Guatr Hastalığı uzun yıllardır bilinen bir iyot eksikliği hastalığıdır. Hormon üretmekle görevli Tiroid Bezi, yetersiz iyot alındığında hormon üretebilmek için gereken iyodu daha iyi tutabilmek amacıyla hücrelerini büyütür. İnsan vücudunda 25 mg kadar bulunur. Bunun % 20 si Tiroid Bezindedir. Geri kalanın en fazlası adalelerde olmak üzere deri ve kemiklerdedir.  Kanda %1 kadar bulunur. 

 Tiroid Bezindeki iyot yoğunluğu adalelerden en az 1000 kat fazladır. Bu bezin ürettiği Tiroksin(T3) ve Triiodotiroksin(T4) Hormonlarının 2/3 ü iyottur. 

İyot mideden kolay emilir. Emilen iyodun % 30 ü Tiroid Bezine giderken % 70 i böbreklerden idrar ile atılır.  Vücutta deposu yoktur. Günlük olarak besinlerle alınmalıdır.

İyodun Etkileri:

T3 ve T4 Hormonlarının yapımı için kesinlikle gereklidir. Bu hormonlar düzenli olarak kana geçerek hücrelere taşınır  Bezin hormon salgısı ve kandaki düzeyi tiroit uyarıcı hormon (TSH) tarafından denetlenir. TSH hipohiz bezi tarafından salgılanır, kan dolaşımı ile tiroit bezine gelir ve hormon salgısını uyarır 

 Bazal metabolizmada insan bedeninin hiçbir fiziksel eylemde bulunmadığı halde normal 36,5 derece ısıyı koruması, kan dolaşımı, solunum, barsakların çalışması gibi yaşamsal işlevlerin sürdürülebilmesi için gereken enerjinin oluşmasını sağlar.  Hücre solunumuna ve oksijenin tutulmasına etkilidir.  Büyüme ve gelişme için gereklidir.  Protein sentezi ve genel olarak enerji üretimi için zorunludur.  Sinir ve kemik dokunun yapısı ve yenilenmesi üzerine etkilidir.  Deri,saç ve tırnak için gereklidir.  Dişlere, konuşma ve ruhsal yapıya etki yapar.  Karotenden A Vitamini, nükleik asitlerden protein elde edilmesini sağlar.  Karbonhidratların barsaklardan emilmesine ve kolesterol sentezine etkilidir.

İyot Eksikliği:

Normal bir beslenme ile eksikliği oluşmaz. Eksikliğin oluşmasında iki faktör etkilidir.

1. Belirli yörelerin toprağı İyot yönünden fakirdir. Burada yetişen bitkiler ve bunlarla beslenen hayvanlar iyot yönünden eksiklik içersindedirler. Fakat bu onları etkilemez. Bunlarla beslenen insanlar yeterli iyot alamadıkları için eksikliğe girerler.
2. Beslenme ile yeterli iyot alınmasına karşın, iyotu kimyasal olarak etkisiz hale getiren kara lahana gibi besin maddelerinin de tüketilmesi ile eksiklik oluşabilir.
3. Eksikliği sonucunda Tiroid Bezi işlevleri azalarak Hipotirodizm denilen durum ortaya çıkar. Hipotirodizm iyot eksikliğine bağlı olan durumdur. (tiroit bezi bu durumda yeterinden az hormon salgılar)
4. Hipotirodizm Belirtileri: Hücre çalışması yavaşlar. Halsizlik, bitkinlik, tembellik, Kilo artışı, deri ve saçlarda kuruma, Enfeksiyonlara dayanıksızlık, üşüyerek sıcağı sevme, zeka ve cinsel duyarlılığın geri kalmasıdır.
5. Hipertirodizm Belirtileri: Tiroit bezi aşırı miktarda hormon salgılarsa hipertirodizm oluşur Hipertiroidizmde hücre çalışması hızlanır ve bazal metabolizma artar. Enerji ve vitaminlere ihtiyaç artar. Aşırı uyarılma ve huzursuzluk oluşur. Tiroit bezi aşırı çalışan kişiler – sinirli, zayıf, sıcağa dayanıksız olur – kolay yorulur – parmakları gerilince titrer.
6. İyot yetersizliği hastalıkları: Endemik guatr(basit guatr): – araştırmalar hava, su ve toprağında yetersiz iyot bulunan bölgelerde endemik guatr hastalığının sık görüldüğünü ortaya koymuştur. – vücuda ihtiyacı karşılayacak miktarda iyot alınmazsa, tiroit bezi normal çalışamaz, yeterli hormon salgılanamaz – TSH salgısı artar, tiroit bezini etkiler – tiroit bezi büyümeye başlar  Kretenizm – iyodu yetersiz olan annelerden doğan çocuklarda görülen bir hastalık – belirtileri zeka geriliği, cücelik, şekil bozuklukları, şişmanlık, dil büyüklüğü, karın şişliği gibi zihinsel ve bedensel belirtileridir.
7. İyot Fazlalığı: Beslenme ile fazlalığı oluşmaz. Ancak ilaç olarak fazla alınması (öksürük şuruplarının bazıları yüksek oranda iyot içermektedir) veya iyot katılmış olan sofra tuzunun aşırı tüketilmesi ile oluşur. Fazla iyot Tiroid bezini baskılayarak hormon üretimini azaltır ve düşen hormon seviyesine bağlı olarak eksikliğinde anlatılan belirtiler oluşur.  Bazı insanlarda iyot alerjisi vardır, fazlası bir çok kişide sıklıkla ciltte alerjik olaylara neden olur. Deride sivilce oluşumu ve mevcut sivilcelerde artış sağlar.